رعایت اخلاق در گروه‌های تلگرامی

حدود هفتصد سال پیش زمانی که مهترین راه ارتباط افراد از طریق گفت و شنود صورت می گرفت، جلال الدین محمد بلخی در حاشیه داستان طوطی و بازرگان از مردم می خواهد به سخنی که قرار است از دهانشان خارج شود بیش از اندازه توجه کنند.
نکته ای کان جست ناگه از زبان
همچو تیری دان که آن جست از کمان
وا نگردد از ره آن تیر ای پسر
بند باید کرد سیلی را زسر
چون گذشت از سر جهانی را گرفت
گر جهان ویران کند نبود شگفت
مولوی کلمه ای که بدون اندیشه بیان شود را همچو تیری می داند که پس از رها شدن از کمان، دیگر نمی توان جلوی آن را گرفت و حتی معتقد است همین حرف به ظاهر کم اهمیت ممکن است مانند سیل ویرانگر، خرابی به بار آورد. حرفی که عمرش از چند ثانیه فراتر نمی رود و فقط چند تا شنونده محدود آن را به درستی می شنوند، ممکن است تا این حد گرفتاری ایجاد کند؛ حالا فکر کنید جمله ناجوری که در تلگرام نوشته می‌شود و به دلیل ماندگاری بیشتر عده زیادی هم از آن آگاه می شوند چه عواقبی می تواند در پی داشته باشد. ممکن یک سخن را حاشا کرد و یا به طریقی آن را اصلاح کرد ولی آیا می توان یک عبارت مکتوب را به راحتی منکر شد؟
کسانی که صاحب قلم هستند هنگامی که بخواهند مطلبی را بنویسند ابتدا روی موضوع و محتوای مطلب فکر می‌کنند و بعد از آن چندین بار متن را بازخوانی و بازنویسی می‌کنند که نکند کل نوشته و یا حتی جمله ای از آن، برای خودشان و یا دیگران ایجاد دردسر کند. با این اوصاف چگونه است که برخی از کاربران تلگرام وقتی می خواهند چیزی بنویسند آنقدر اندیشمند و صاحب ذوق ادبی می شوند که در همان لحظه هر چه به ذهنشان رسید می‌نویسند و متاسفانه به عواقب احتمالی آن کمتر می اندیشند.
به طور معمول در یک جمع دوستانه، در هنگام ارتباط بین گوینده و شنونده نه تنها کلمات نقش دارند بلکه احساسات و حالت چهره گوینده و فضای حاکم بر جمع هم به فرد کمک می‌کند تا منظورش را به راحتی به بقیه منتقل کند. به طوریکه حاضرین با شنیدن جملات کوتاه و ناقص هم می‌توانند مطلب را دریافت کنند و گاهی با توجه به فراخور جلسه پیام های افراد در قالب شوخی و یا کنایه و … به راحتی رد و بدل می شود. اما در تلگرام فقط ظاهر گفتگو که همان کلمات هستند منتقل می شود و احساسات قابل انتقال نیست. پس جملات کوتاه نمی‌توانند به درستی منظور و مقصود فرد را برسانند و گاهی ممکن است در اینگونه موارد برخی از کاربران نتوانند مرز شوخی و جدی و همچنین مسائل واقعی و خیالی را از هم تمییز دهند. نتیجه این امر آن خواهد بود که برداشت‌های مخاطبین با آنچه منظور فرد مطلب گذار است، متفاوت خواهد بود. کلماتی که به ظاهر ساده هستند وقتی در کنار هم قرار گرفته اند، جملات را شکل می دهند که دارای بار معنایی خاص خود است. هنر یک نویسنده خوب آن است که با گزینش کلمات مناسب و قرار دادن آن در جای مناسب در جمله می‌تواند به بهترین و زیباترین شکل پیام خود را برای طیف گسترده‌ای از انسان‌ها بیان کند. اما افرادی که کمتر اهل مطالعه هستند و در امر نوشتن خیلی تمرین نکرده اند این توانایی را ندارند که با مهندسی کلمات در جمله منظور خود را به طور کامل و صحیح به مخاطبان منتقل کنند. به طور مثال فردی چند کلمه ای را کنار هم می‌گذارد و جمله و یا جملات را می نویسد، چیزی که مخاطبان به خصوص زمانی که تعدادشان زیاد باشد از این نوشته می فهمند همان چیزی نیست که نویسنده آن را اراده کرده بود. یکی از نمادهای بی اخلاقی که در برخی از
گروه های تلگرامی دیده می شود آن است که فردی در یک گروه اتهامی را به شخص یا اشخاصی وارد کند. مدیران این گروه تلگرامی بر این باور بودند که چون هویت فرد متهم کننده کاملا مشخص بوده و فرد متهم می تواند از خود در این فضا دفاع کند، این کار نه تنها اشکالی ندارد بلکه به تنویر افکار عمومی و افزایش آگاهی های جامعه منجر می شود. حتی برخی این اتهام زنی را نشانه شجاعت متهم کننده برای بیان حقایق نسبت داده و اندک مخالفانی که به این رویه ایراد می‌گرفتند را بی جنبه می شمردند. هر فردی که در هر جا مورد اتهام قرار می گیرد حق دارد از خودش دفاع کند و اگر به هر نحوی این امکان از او سلب شود، اتهام زدن به او کاری ناشایست است. وقتی فردی در یک فضای مجازی مورد اتهام قرار می گیرد ممکن است برای ادعای مطرح شده پاسخی هم داشته باشد اما نتواند از این حق استفاده کند. ممکن است شان و جایگاه اجتماعی فردی به گونه‌ای باشد که به فرد اجازه ندهد وارد این مقولات شود و شاید اگر بخواهد به همه اتهاماتی که به وی وارد می شود جواب دهد، باید همه کار و زندگی خود را رها کند. اگر بخواهد پاسخ دهد به چه کس و یا کسانی باید پاسخ دهد و آیا کسی که اتهامی را وارد می کند می خواهد مجهولی را به معلوم تبدیل کند و یا برایش پاسخ مهم نیست.اگر هدف او از طرح اتهام، مخدوش کردن طرف مقابل است در این صورت پاسخ دادن فرد متهم هیچفایده‌ای ندارد بلکه باعث جری شدن متهم کننده هم می شود. بعضی وقت‌ها در پاسخ‌های فرد مسائلی است که انتشار آن به آبروی دیگران و یا مصالح عمومی جامعه لطمه می‌زند و فردی که مورد اتهام قرار می‌گیرد ترجیح می‌دهد که به خاطر اینگونه مصالح از حق خود بگذرد. از طرف دیگر پاسخی که به ادعاهای چند کلمه ای وارد می شود ممکن است طولانی باشد، پاسخ‌هایی که با فضا و ماهیت برخی شبکه‌های مجازی هم خوانی ندارد و مخاطبین در اسرع وقت اتهام را می ببینند ولی حوصله خواندن پاسخ‌های طولانی را ندارند. خیلی وقت‌ها از زمانی که اتهامی به شخصی وارد می شود تا زمانی که او پاسخ می‌دهد مدت زمانی می‌گذرد و ممکن است کسانی که اتهام را می بینند هیچ موقع پاسخ آن را نبینند و این کار باعث می شود ذهن برخی مخاطبین نسبت به فرد مورد ادعا مخدوش شود و همه اینها به یک طرف همانطور که گفته‌اند خراب کردن عمارتی خیلی راحت تر از ساختن آن است و با این حساب وقتی اعتماد عده‌ای نسبت به کس یا کسانی از بین می رود خیلی باید تلاش شود تا این اعتبار از دست رفته باز سازی شود و گاهی این کار عملا امکان پذیر نیست. پس از اتهام زنی به افراد در یک شبکه اجتماعی با اعضای مختلف نه فقط فرد متهم بلکه نزدیکان این فرد هم دچار مشکل می‌شوند. رابطه فرد با نزدیکانش تابع احساس است نه منطق. یعنی وقتی در فضای عمومی به یکی از نزدیکان من نسبت ناروایی داده شود و حتی اگر بدانم آن مسئله درست است، طبیعی‌ترین عکس العمل بنده ناراحتی و دلخوری است و هیچ کس دوست ندارد در جمع چه واقعی یا مجازی درباره برادر، خواهر، فرزندان و والدینش و … بدگویی شود. مگر نه اینکه به ما سفارش کرده‌اند که بدی‌ها را روی شن باید نوشت و خوبی‌ها دیگران را روی سنگ حکاکی کرد. زمانی که خطا یا کوتاهی دیگران را در تلگرام برای سایرین بازگو می‌کنیم در واقع در حال نگاشتن بدی‌های او در جایی هستیم که درست مثل نقش حک شده بر سنگ تا مدت‌ها از ذهن دیگران پاک نخواهد شد. بنابراین ممکن است گفتن حرفی در یک محاوره هیچ مشکلی نداشته باشد ولی همین حرف اگر در قالب نوشته، عکس و… در یک شبکه اجتماعی انتشار یابد، زیان‌هایی را برای فرد و دیگران ایجاد می کند. کمترین آسیب آن می‌توان به تار شدن فضای صمیمیت و همدلی و همچنین شکستن حریم افراد در یک جامعه اشاره کرد. و ختم کلام اینکه نگفتن و نشر ندادن خیلی از مطالب در شبکه‌های مجازی و تلگرام از بیان کردن آن بهتر است.