جعفری ندوشن:
موانع اصلی توسعه فناوری را پشت سر گذاشته‌ایم/نیاز به تصویب برنامه‌های فضایی جدید به خوبی حس می شود
مشاور امور فراسازمانی پژوهشگاه فضایی ایران گفت: ما موانع اصلی توسعه فناوری را پشت سر گذاشته‌ایم و اکنون به باشگاه کشورهای دارنده و پرتاب‌کننده ماهواره پیوسته‌ایم و از این لحاظ جایگاه مناسبی داریم به‌ویژه اینکه با توجه به شرایط سیاسی بین‌المللی، دسترسی به این فناوری برای ما حیاتی است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ندای ندوشن؛مشاور امور فراسازمانی پژوهشگاه فضایی ایران گفت: اگر به سیر تحول زندگی بشر نگاه کنیم شاهد چند انقلاب صنعتی خواهیم بود که زندگی بشر را متحول ساخته‌اند. انقلاب صنعتی چهارم که در حال حاضر در میانه آن قرار داریم، به دلیل توسعه ارتباطات با سرعتی بسیار بیشتر از انقلاب‌های صنعتی گذشته در حال گسترش است. مثلا وقتی یک برنامه کاربردی موبایل طراحی می شود به سرعت به تمام دنیا سرایت می‌کند. در جریان تحولات انقلاب صنعتی چهارم که فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات نقشی محوری در آن بازی می‌کنند، نیازهای فناورانه جدیدی ظهور می‌کند که پیش از این وجود نداشته است و فناوری‌های فضایی می‌تواند به این نیازها پاسخ دهد.
دکتر مهدی جعفری ندوشن ادامه داد: درباره کاربردهای ماهواره‌ها در زندگی صحبت بسیار است، اما اگر این کاربردها را بر اساس کاربرد مستقیم در زندگی دسته‌بندی کنیم به سه دسته کاربردهای مخابراتی، کاربردهای تصویربرداری و کاربردهای مکان‌یابی و زمان‌سنجی می‌رسیم.
وی با اشاره به کاربردهای مخابراتی ماهواره گفت: هم‌اکنون برای ارائه خدمات مخابراتی به پهنای باند و سرعت بیشتری نیاز است، و محدودیت زیرساخت‌ها در حال حاضر مشکلاتی به وجود آورده است. اگر از زیرساخت‌های زمینی به سوی زیرساخت‌های فضایی برویم، سرعت و پهنای باند به‌طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند. و در مناطقی مانند مناطق کوهستانی که توسعه زیرساخت زمینی مشکل و هزینه‌بر است، هزینه توسعه زیرساخت به شدت کاهش پیدا می‌کند.
مدرس دانشگاه و پژوهشگر علوم و فناوری فضایی با اشاره به کاربردهای تصاویر ماهواره‌ای بیان داشت: برای نمونه درباره اتفاق تلخی که در کرمانشاه افتاد، اگر به محض وقوع زلزله به تصاویر ماهواره‌ای مناسب دسترسی داشتیم، می‌توانستیم به سرعت حجم و ابعاد تخریب‌ها را در هر منطقه برآورد کنیم، تا مشخص شود به استقرار کدام گروه‌های امدادی در کدام مناطق نیاز داریم، کدام مناطق باید در اولویت امدادرسانی باشند، و می‌توانستیم با توجه به تخریب راه‌های ارتباطی، مسیر دسترسی جایگزین را تعیین کنیم.
وی ادامه داد: مثلاً در بحث کشاورزی به‌رغم اینکه کشاورزی یکی از بخش‌های قابل توجه اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهد، کشاورزی ما همچنان سنتی است و با مشکلات بزرگی دست به گریبان است. اگر بخواهیم به سمت کشاورزی مدرن برویم باید از تصاویر ماهواره‌ای بهره بگیریم. مثلاً فرض کنید دولت بخواهد نیازهای کشور در بخش کشاورزی را مدیریت کند. دولت چطور می‌تواند بفهمد که یک محصول اساسی به اندازه کافی کشت می‌شود یا نه؟ با تصاویر ماهواره‌ای می‌توان این سنجش را انجام داد و مثلاً در صورت کمبود زمین‌های زیر کشت یک محصول اساسی، کشت آن را ترویج کرد و یا با پیش‌بینی و واردات، بازار را تنظیم کرد.
دانش آموخته دکتری مهندسی فضایی از دانشگاه صنعتی شریف اظهار کرد: در مبحث مکان‌یابی و زمان‌سنجیِ ماهواره‌ای بهترین مثال برنامه‌های کاربردی تاکسی آنلاین است که ارائه آنها بدون استفاده از سیستم‌های مکان‌یابی ممکن نیست.
جعفری ندوشن اعلام کرد: البته این دسته‌بندی کلی با توجه به کاربردهای امروزی ماهواره‌ها انجام شده است. اما بسیاری از کاربردهای اینترنت اشیا (IoT) که اکنون در حال توسعه است و در آینده نزدیک استفاده‌های فراوانی خواهد داشت، بدون زیرساخت مخابرات فضایی به سختی محقق خواهد شد.
سدهایی که شکسته شد
وی با اشاره به جایگاه ایران در بین کشورهای دارای فناوری فضایی گفت: جایگاه ایران از دو منظر قابل بررسی است. اولاً ما موانع اصلی توسعه فناوری را پشت سر گذاشته‌ایم و اکنون به باشگاه کشورهای دارنده و پرتاب‌کننده ماهواره پیوسته‌ایم و از این لحاظ جایگاه مناسبی داریم. تعداد کشورهای دارنده این فناوری محدود است. به‌ویژه با توجه به شرایط سیاسی بین‌المللی، دسترسی به این فناوری برای ما حیاتی است. چرا که دارندگان فناوری فضایی، آن را در اختیار ما قرار نمی‌دهند. نمونه‌های تاریخی هم شاهد این مدعاست، مثلاً ماهواره مصباح سال‌هاست که ساخته شده اما به بهانه تحریم‌ها هنوز پرتاب نشده است. یا ماهواره سینا که به روسیه سفارش داده شد و پرتاب شد، اما بعد از پرتاب اعلام کردند که ماهواره گم شده است، که امری غیر طبیعی است. پس حوزه فضایی از حوزه‌هایی‌ست که بدون شک نیاز به توسعه داخلی دارد و تا کنون پیشرفت نسبتا خوبی در آن داشته‌ایم.
مدرس دانشگاه و پژوهشگر علوم و فناوری فضایی اضافه کرد: البته در بعضی موارد در این مقطع زمانی نه توانمندی توسعه فناوری را داریم و نه این کار منطقی است. مثل این است که کسی بخواهد خانه‌ای بسازد و برای این منظور کوره آجرپزی تدارک ببیند. طبیعی است بعد از ساخت خانه، کوره‌ای که با هزینه بسیار تهیه شده بی‌استفاده خواهد ماند. در ساخت ماهواره هم این موضوع صدق می‌کند، یعنی ساخت بسیاری از قطعات زیرسیستم‌‌ها منطقی نیست. تنها چند تأمین‌کننده خاص در دنیا وجود دارند که این قطعات را می‌سازند. البته به علت شرایط سیاسی که امکان دسترسی به همه فناوری‌ها را نداریم، و در تأمین این قطعات با مشکل مواجه خواهیم بود.
وی تأکید کرد: ما در 14 بهمن 87 با پرتاب ماهواره امید، سد فناوری فضایی را شکستیم و مرزی را پشت سر گذاشتیم. حال باید دید در این 9 سال چقدر به بلوغ رسیدیم. گام اول که گام سخت بوده را برداشته‌ایم اما آیا بعد از آن هم خوب عمل کرده‌ایم و می‌توانیم جایگاه رقابتی مناسبی با دیگر کشورها داشته باشیم؟ در این باره باید گفت گرچه ماهواره‌های بعدی طبق نقشه‌راه توسعه فناوری بایست با پیشرفت فناوری همراه باشند، اما امروز نمی‌توانیم ماهواره‌های کاملاً کاربردی بسازیم، یا در مدارهای مناسب برای بهره‌برداری تزریق کنیم. مثلا نمی‌توانیم ماهواره مخابراتی بسازیم و در مدار ژئو قرار دهیم یا ماهواره تصویربرداری را در مدار خورشیدآهنگ تزریق کنیم. برای ساخت ماهواره‌های مکان‌یابی و ناوبری هم هنوز کار جدی انجام نشده و در مرحله مطالعاتی قرار داریم. از این منظر جایگاه خوبی نداریم.
جعفری ندوشن نیاز به برنامه‌ریزی صحیح و پایدار و پیگیری جدی آن و ترسیم نقشه دانشی حوزه را مهم‌ترین نیاز کنونی در حوزه فضایی کشور دانست و گفت: حقیقت این است که ما بسیاری از دانش‌های مورد نیاز در حوزه فناوری فضایی را نداریم، نادانسته‌هایی داریم که حتی از وجود آنها هم بی اطلاع هستیم، و نادانسته‌هایی داریم که می‌دانیم اما هنوز با دستیابی به آنها فاصله داریم. ترسیم نقشه دانشی به حل این مسأله کمک خواهد کرد. همچنین برای بررسی سیاست‌گذاری بد نیست برنامه ده‌ساله فضایی که سال 1385 توسط هیات دولت وقت مصوب شده را بررسی کنیم و ببینیم در افق ده‌ساله کدام‌یک از اهداف برنامه در چارچوب زمانی مورد نظر محقق شده است. نیاز است تا در دولت دوازدهم با تشکیل جلسات شورای عالی فضایی، برنامه‌های فضایی جدیدی تصویب شود.
وی اذعان داشت: گرچه طی این سال‌ها تحقق اهداف برنامه‌‌ها با وضع مطلوب فاصله داشته است، اما پژوهش و توسعه فناوری فضایی هیچ‌گاه متوقف نشده است و به راه خود ادامه داده است. آن‌طور که مشخص است در حوزه فعالیت‌های فضایی در دولت یازدهم و دوازدهم هم مشکل بودجه‌ای جدی نداشته‌ایم. شاید در شرایط انتقال از یک دستگاه به دستگاه دیگر مشکلات بودجه‌ای اتفاق افتاده، اما مقطعی بوده است. مرکز پژوهش‌های مجلس بودجه سالانه دستگاه‌ها را به صورت عمومی اعلام می‌کند. بررسی این آمارها نشان می‌دهد تغییرات در بودجه هوافضا تنها در یک مقطع زمانی محدود اتفاق افتاده است. پس می‌توان گفت از لحاظ بودجه دولت کم نگذاشته و حال برای تحقق اهداف، تنها نیاز به برنامه‌ریزی منسجم‌تر داریم.
انتهای پیام/یزد آوا
دیدگاهتان را بنویسید