صدای نقشه خوانی از خانه های یزد نمی آید/ فصل جولان فرش ماشینی
فرش دستباف روزگاری در یزد اهمیت و جایگاه ویژه ای داشت و هر بانوی یزدی افتخارش به داشتن یک دار قالی در خانه بود اما اکنون سالهاست که دیگر صدای نقشه خوانی با لهجه شیرین یزدی كمتر به گوش می رسد.
پایگاه اطلا ع رسانی ندای ندوشن؛فرش دستباف یزد را هنوز خیلی از علاقه مندان به فرش دستباف می شناسند و تاریخچه این هنر اصیل در استان یزد را به دست فراموشی نسپرده اند.
زمانی به هر خانه ای در یزد وارد می شدی، دار قالی گویی یکی از اعضای ثابت خانه بود و همیشه یکی دو نفری و شاید هم بیشتر، پای دار قالی به نقش زدن و گره بر گره افزودن مشغول بودند.
همیشه صدای نقشه خوانی با لهجه شیرین یزدی از خانه ها به گوش می رسید و افتخار هر دختر یزدی داشتن مهارت در بافت قالی بود و قدیمی ترها وجود دار قالی در منزل را نشانی از هنرمندی زن خانه می دانستند و این همیشه یک امتیاز برای زنان و دختران یزدی به شمار می رفت و قالی در اصل سرمایه ای برای زنان به شمار می رفت همانگونه که امروز طلا و سکه برای آنها سرمایه به شمار می رود.
خیلی از دختران از سنین کودکی با بافت قالی آشنا شده و در دوره نوجوانی هر کدام برای خودشان مهارتی داشتند و پای ثابت دارهای قالی علم شده در کنار خانه ها بودند.
قالی دستباف دختران، همیشه گل جهیزیه آنها بود و از سنین کودکی مادران بافت قالی برای جهیزیه دختران را آغاز می کردند و اغلب دختران خود در بافت فرش خانه بخت، سهیم بودند و اصلا فرش ماشینی زمانی در جهیزیه دختر یزدی به قول قدیمی ترها، عیب بود. سالهاست که دیگر دستهای بسیاری به جای شتاب در گره زدن به دار قالی به امور دیگری مشغولند و جای خالی دار قالی در اغلب خانه های یزدی پیداست و دیگر صدای نقشه خوانی زنان و دختران در هشتی خانه ها نمی پیچید
اما اکنون سالهاست که دیگر دستهای بسیاری به جای شتاب در گره زدن به دار قالی به امور دیگری مشغولند و جای خالی دار قالی در اغلب خانه های یزدی پیداست و دیگر صدای نقشه خوانی زنان و دختران در هشتی خانه ها نمی پیچید.
با ورود فرش ماشینی دارها یکی یکی برچیده شد و حتی دیگر نه در جهیزیه دختران و نه حتی در خانه های بسیاری از یزدیهایی که از هنر قالیبافی بهره ای دارند، نشانی از فرش دستباف نیست و این روزها فرش دستباف استان یزد در غربت به سر می برد.
گرچه هنوز در بسیاری از روستاها قالی بافی رونق خود را دارد اما دیگر در کمتر خانه ای از شهر می توان نشانی از دار قالی یافت و این هنر اصیل امروز در پس ذهنهای خلاق زنان و مردان یزدی خاک می خورد.
بسیاری از دست اندرکاران عرصه فرش دستباف، به حاشیه رفتن این هنر اصیل در یزد را به دلیل حضور فرش ماشینی و جولان آن در سایه بی انگیزگی تولیدکنندگان فرش می دانند که البته نمی توان از قیمت بالای فرش دستباف و کم توانی بسیاری از خانواده ها از خرید آن نیز غافل بود.
حتی مسئولان یزد نیز از دلتنگی خود برای دارهای قالی می گویند و آنها نیز معتقدند فرش یزد در غربت به سر می برد و هنر سرپنجه های زنان یزد بلا استفاده مانده است.
فرش دستباف یزد در غربت تام و تمام به سر می برد
معاون برنامه ریزی استاندار یزد در این زمینه اظهار داشت: فرش دستباف یزد اکنون در یک غربت تام و تمام به سر می برد و محصولی که به واقع نقش و نگارش، طراوت و شادابی به روح انسان می بخشد، امروز جای خود را به فرش ماشینی داده است.
محمدرضا بابایی عنوان کرد: قیمت تمام شده فرش دستباف سبب گرانی این محصول ارزشمند شده و قدرت خرید خانواده ها کاهش پیدا کرده و نبود بازار مناسب، در مقطعی انگیزه بسیاری از بافندگان را از بین برد.
وی با بیان اینکه زمانی در یزد همه خانه مفروش به تولیدات اهالی خانه بود، عنوان کرد: آمدن فرش ماشینی به بازار باعث شد تا بسیاری از دارهای قالی برچیده شود اما هنوز این هنر در دنیا طرفداران خود را دارد و عده زیادی در سراسر دنیا اهمیت این هنر اصیل را درک می کنند.
بابایی با بیان اینکه بازار صادرات فرش به تدریج رونق می گیرد، افزود: گرچه جایگاه صادرات فرش دستباف نیز افول کرده اما اگر بافندگان با قدرت و خلاقیت وارد شوند، می توان جبران بازار کساد داخل در زمینه فرش دستباف را با صادرات انجام داد.
ظرفیت تولید فرش دستباف تا ده‌ها برابر میزان کنونی در یزد
وی تصریح کرد: با ظرفیتی که در هنرمندان یزدی وجود دارد، به طور قطع ظرفیت تولید فرش دستباف تا ده‌ها برابر میزان کنونی در این استان وجود دارد اما باید ابتدا انگیزه در بافندگان ایجاد شود و سپس به بازاریابی در این حوزه بپردازیم.
رئیس گروه فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان یزد نیز در مورد وضعیت فرش دستباف در استان یزد اظهار داشت: در حال حاضر در استان یزد بیش از ۴۰ هزار بافنده داریم که تعدادی از این افراد در خانه ها و تعدادی نیز در کارگاه های ثبت شده و شرکت های تعاونی مشغول به فعالیت هستند.
محمدمهدی نبی زاده خاطرنشان کرد: معتقدیم تعداد افرادی که در بافت قالی در استان یزد مهارت دارند، حداقل دو تا سه برابر این آمار است و متاسفانه تاکنون از ظرفیت آنها استفاده نشده است.
وی عنوان کرد: در حال حاضر سالانه بیش از ۲۰۰ هزار مترمربع فرش دستباف در استان یزد تولید می شود که این میزان با حضور افراد هنرمند و ظرفیت های موجود در استان تا چند برابر قابل افزایش است.
نبی زاده با بیان اینکه قیمت تمام شده فرش در ایران نسبت به سایر کشورها نظیر پاکستان و هند بالا است، افزود: باید تلاش کنیم محصول ارازنتر و با کیفیت بیشتر به بازار عرضه کنیم تا بتوانیم هم بازارهای داخلی و هم بازارهای خارجی فرش دستباف استان یزد را از حالت رکود خارج کنیم. افزایش عرضه فرش ماشینی و موکت، رکود اقتصادی در جهان غرب، کاهش قدرت خرید مشتریان، نبود تنوع در طرح و رنگ، افت کیفیت برخی از فرشهای ارائه شده به بازار خارجی و … در بی رونقی بازار فرش دستباف یزد اثرگذار بوده است.
وی، خلاقیت در طرح، رنگ و نقشه را از عواملی برشمرد که می تواند در بهبود بازار فرش دستباف استان یزد اثرگذار باشد اما در عین حال نیز عنوان کرد: نقشه های اصیل فرش یزد نیز باید دوباره احیا شوند زیرا این نقشه ها نیز علاقه مندان خاص خود را در دنیا دارند.
نبی زاده با بیان اینکه عوامل متعددی سبب کساد شدن بازار فرش دستباف یزد و بی انگیزه شدن قالیبافان شده است، افزود: افزایش عرضه فرش ماشینی و موکت، رکود اقتصادی در جهان غرب، کاهش قدرت خرید مشتریان، نبود تنوع در طرح و رنگ، افت کیفیت برخی از فرشهای ارائه شده به بازار خارجی و … در بی رونقی بازار فرش دستباف یزد اثرگذار بوده است.
وی افزود: با همه این شرایط با بهبود کیفیت کار و خلاقیت بیشتر در طرح و رنگ و بازاریابی اصول در کشورهای جدید، می توان به توسعه صادرات فرش دستباف استان یزد و در نتیجه رونق قالی بافی در این استان کمک کرد.
بیمه بافندگان فرش، اقدامی ارزنده که مورد سوء استفاده قرار گرفت
به طور انگیزه بخشیدن به بافندگان فرش نیز در این زمینه بسیار اثرگذار است و اقداماتی نظیر بیمه بافندگان فرش ایده بسیار خوبی بود که البته مورد سوء استفاده بسیاری از قالیبافان غیرواقعی قرار گرفت.
مسئولان یزد هنوز به بازگرداندن دار قالی به خانه های مردم امیدوارند و هر سال تلاش می کنند تا با برپایی نمایشگاه های فرش دستباف، یاد و خاطره دارهای قالی و قالیبافی خانواده ها را زنده کنند و این هنر اصیل را دوباره به خانواده های یزدی بازگردانند.
منبع: مهر
فرش ماشینی صنعت فرش رو خراب کرده